6. Extra technieken en werkvormen

Doelen en resultaten

Gedurende de hele opleiding heb je technieken geleerd. Bij deze module Creatief Leven geven we je nog enkele extra technieken mee en ook vermelden we bronnen van andere werkvormen.

Met de technieken kun je cursisten nog beter steunen. Je beschikt over technieken om ook in vastzittende situaties met de juiste vragen de ander te helpen ruimte te vinden, voor nieuwe inzichten of ander gedrag. Op een veilige manier.

Met de werkvormen kun je afwisseling inbouwen. Zo kun je optimaal aansluiten bij je groep, bijvoorbeeld in niveau of interesses.

We geven ook hier een boodschap af. Je hebt veel geleerd in deze training. Maar er is zoveel meer. Blijf om je heen kijken, blijf jezelf en de cursus die je geeft ontwikkelen. Houd nieuwe ideeën altijd langs de lat van criteria die voor ons vak gelden.

Herkaderen (ook wel omdenken genoemd)

In module 4 behandelden we de technieken: Cartesiaanse vragen, metaforen en herkaderen. Omdat herkaderen of omdenken zoveel mogelijkheden kent behandelen we deze hier uitgebreid.

De Kunst van het Herkaderen

In (coaching)gesprekken en vergaderingen zijn vaak belemmeringen hoorbaar. Mensen zijn het niet eens met een voorstel, denken dat een oplossing niet haalbaar is, of zitten ‘in de weerstand’. In deze situaties lijken maar twee richtingen mogelijk: vooruit of achteruit. Vooruit betekent doordrukken door overtuigen, opleggen met macht; achteruit betekent het voorstel intrekken, terugtrekken.

Er is ook een derde mogelijkheid: het omvormen van de belemmering. Deze omvorming van de weerstand geeft snel draagvlak voor de richting die je voor ogen hebt. Door de verstrekkende mogelijkheden en de elegantie van dit ‘herkaderen’ zou je het wel een kunst mogen noemen.

Robert Dilts heeft in 1980 een boek geschreven over de verbale patronen die mensen gebruiken om anderen te beïnvloeden onder de titel: ‘Sleight of Mouth, the art of conversational belief change’. Dit is te vertalen als: vertalen met ‘Mondvlugheid, de kunst van het herkaderen in gesprekken’. In dit boek beschrijft Robert Dilts veertien vormen van herkaderen. Onderstaand gaan wij in op een aantal van deze veertien soorten, maar eerst beschrijven we de basale structuur van een belemmering.

Belemmerende overtuigingen

Mensen hebben een eigen beeld van de werkelijkheid. Dit beeld is opgebouwd uit ervaringen uit het verleden, beslissingen, filtering van de werkelijkheid en andere bouwstenen. Het helpt mensen om dagelijkse gebeurtenissen te snappen en om te voorspellen wat er gaat gebeuren. Het beeld dat mensen van de werkelijkheid hebben geeft houvast en wordt beleefd als de waarheid. Alle omschrijvingen die mensen geven van de werkelijkheid noemen wij overtuigingen: het zijn generalisaties van ervaringen die voor de waarheid worden aangezien. Overtuigingen ontstaan om iemand houvast te geven: de beperkte visie op de werkelijkheid maakt het hanteerbaar. Ze zijn daarmee per definitie ooit nuttig geweest. Het kan echter zijn dat de overtuiging begint te knellen: iemand wil iets maar is er nog steeds van overtuigd dat het niet kan. In dat geval spreken we van een belemmerende overtuiging. Er bestaan ook stimulerende overtuigingen: iemand wil iets en weet dat het mogelijk is. Een paar voorbeelden:

Logica

Het beeld van de werkelijkheid zit voor mensen logisch in elkaar. Overtuigingen grijpen in elkaar als een bouwwerk. Deze logica kent twee vormen: iets komt door iets anders (oorzaak-gevolg) of iets is eigenlijk hetzelfde als iets anders (complexe equivalentie). Bijvoorbeeld:

• Ik ben vaak ziek want ik heb een zwak gestel;
• De manager is ontslagen omdat hij zijn afspraken niet nakwam;
• Ik maak snel carrière doordat ik veel talenten heb meegekregen;
• Ik kan veel bereiken als ik maar hard genoeg werk;
• Ik ben nu beleidsmedewerker wat betekent dat ik nog maar weinig bevoegdheden heb;
• Hard werken is hetzelfde als je gevoel effectief wegdrukken;
• Als je zoveel geld verdient is dat onethisch naar de rest van de wereld;
• Je niet aan afspraken houden is een goede manier om te tonen dat het je niet interesseert.

Het is belangrijk om de logica in de overtuigingen van mensen te snappen. Dit betekent dat als mensen een belemmering uitspreken wij eerst moeten onderzoeken welke overtuiging met welke logica er achter zit. Want deze overtuiging plus de logica vormt het uitgangspunt voor het herkaderen.

Omgang met oude overtuigingen

Essentieel bij het herkaderen is dat het niet de bedoeling is om de originele belemmerende overtuiging te vernietigen. Ooit was die overtuiging waarschijnlijk nuttig. Bij het herkaderen gaan we aan de slag om de overtuiging te nuanceren, in een wijder perspectief te plaatsen. Hiermee krijgen andere overtuigingen, die minder belemmerend zijn, de kans motiverend te werken.

Omdat het de houder van de overtuiging is die dit als de waarheid ziet, is het ook deze persoon zelf die zelf moet besluiten / inzien dat de overtuiging achterhaald is.

Vragen stellen

Bij het herkaderen rekken we de belemmerende overtuiging op. Dit bereiken we door er een andere overtuiging naast te zetten. Daarmee nemen we stelling, we poneren er een andere zin naast. 

We kunnen in plaats van een stellingname ook een herkaderende vraag stellen. Zoals de herkadering bij een psychiatrische patiënt die bleef volhouden dat hij Jezus Christus was: “Zou je ons kunnen meehelpen met het aftimmeren van die boekenkast, jij bent toch zoon van een timmerman?” Over het algemeen is de herkaderende vraag milder van toon dan de stellingname. Met een vraag wordt de weerstand soepeler omgebogen.

Een aantal voorbeelden van herkaderen

1. Context herkadering

In een context herkadering, veranderen we de situatie van de gebeurtenis. Een gedrag of eigenschap die in de ene context als negatief wordt ervaren, kan maar zo in een andere context als positief worden ervaren. Bijvoorbeeld: iemand die niet zo gemakkelijk zijn emoties kan tonen, zou waarschijnlijk heel goed zijn aan de pokertafel.

2. Betekenis herkadering

In een betekenis herkadering, geven we een andere draai aan een gedrag of eigenschap. Iets dat als een onhebbelijkheid wordt ervaren kan, binnen dezelfde context, ook anders worden geïnterpreteerd. Bijvoorbeeld: iemand die zich altijd te veel aantrekt van andermans zaken, draagt misschien juist veel zorg voor het welzijn van de ander.

3. Inhoud herkadering

Bij gedrag herkadering laten we de context en betekenis intact, en richten we ons op de vraag hoe iemand zelf denkt over het eigen gedrag. Wanneer we bepaalde eigenschappen van onze gedachten m.b.t. een gebeurtenis of gedrag veranderen, veranderen we ook onze beleving ervan. Denk bijvoorbeeld aan dat twijfel stemmetje in je hoofd, dat zegt dat je iets niet goed doet. Door de ander uit te nodigen dat stemmetje bijvoorbeeld een Donald Duck stemmetje te geven, kan de ander het bijbehorende gevoel veranderen.

Er zijn enorm veel manieren om te herkaderen. Laat je door het internet inspireren! Je kunt goed oefenen met de lijst van dooddoeners.

Presenteren

Toespraken oefen je

Al ben je gespecialiseerd in het toepassen van de principes en de techniek van improvisatie, toch is oefenen belangrijk. Improviseren is geweldig voor het omgaan met het onverwachte. Het betekent aanwezig zijn in het moment en flexibel zijn. Maar bewuste, strategische voorbereiding kan helpen voorkomen dat je in valkuilen stapt. Grote toneelspelers improviseren Hamlet niet.

Kijk voor een inspirerende dame hier, naar de TED talk van Nancy Duarte 

Extraatje!

Positief roddelen

Een superfijne werkvorm, met een gekke naam.

Doel

Deze oefening is bedoeld om te leren complimentjes geven EN ontvangen. Bovendien is het een heerlijke energizer. Het geeft mensen een goed gevoel, het laat deelnemers ervaren hoe het voelt om in vertrouwen complimentjes te krijgen.

Wat doe je:

In drietallen, twee mensen zitten naast elkaar, de derde met de rug tegen hun ruggen. Stel je voor zoals je in de trein zit.

De twee mensen op de groene stoel geven 1 minuut lang complimentjes aan de persoon op de rode stoel. Deze mag alleen luisteren.

Je hebt natuurlijk uitgelegd hoe je een compliment geeft (ik, waarneming, en dat vind ik positief). Als je niets meer weet mag je ook benoemen, ik denk dat…. Positief. Je zult versteld staan hoe dikwijls dit juist is.

Een compliment kan gaan over gedrag of interesses van de ander. (Vriendelijkheid, hobby’s, doorzetten, aandacht, behulpzaamheid etc.)

Na 1 minuut kondig je een wissel aan. Degene die complimentjes heeft gekregen zegt dankjewel en neemt op een blauwe stoel plaats.  Na drie rondes is iedereen aan de beurt geweest

Jouw rol als begeleider

Let op of het in de groepjes loopt, help eventueel door bij een groepje ook een complimentje te maken over degene in de oranje stoel. (‘Ik zie jouw blauwe trui en oorbellen en ik vind dat je deze creatief en smaakvol hebt gecombineerd’). Let op dat mensen complimenten geven over iets waar de ander zelf invloed op heeft. Een compliment om je mooie ogen is minder zinvol. 

• let op de tijd, zet een kookwekker of vraag een deelnemer dat te doen met een stopwatch
• benadruk dat het positief moet zijn
• benoem dat complimentjes krijgen soms overweldigend kan zijn
• wees bedacht op weerstand en herkader dit

Hoe maak je een werkvorm

De methode Creatief Leven heeft in principe alle werkvormen, opdrachten en oefeningen, die nodig zijn. Toch kan het plezierig zijn om eens een nieuwe vorm te gebruiken. Voor de afwisseling, of om beter af te stemmen op je cursisten.

Misschien kom je elders wel werkvormen tegen die je heel leuk vindt en die je wilt gebruiken.

Met bijgevoegd document, een checklist van de Katholieke Universiteit Leuven, kun je een werkvorm beoordelen op geschiktheid voor je doel, of zelf opstellen.

Denk bij onze doelgroep specifiek in welk stadium van de cursus je de werkvorm wilt gebruiken. Zorg dat het resultaat van wat je cursist doet altijd goed is, wat iemand ook doet. Daarmee steun je het zelfvertrouwen. Zorg ook dat je nooit werk van deelnemers met elkaar vergelijkt of de ene meer waardering geeft dan de ander.

Denk aan hoop en vertrouwen en zorg voor de drie V’s, juist…….. veilig, vertrouwd, voorspelbaar. Een beetje uit de comfortzone mag zeker, maar passend bij de les waar je bent.

Overige werkvormen

Als gezegd, er bestaan duizenden werkvormen. In de loop der jaren hebben wij er veel verzameld. Opdrachten van collega’s, PDF-jes, links naar leuke websites, gratis e-books, noem maar op. Ooit hadden we het idee om er een eigen bundeling van te maken. Het is niet te doen.

Wat we wel hebben gedaan is deze verzameling ontsluiten voor het netwerk van Specialisten Eenzaamheid.

Wanneer je je examen hebt behaald en je wordt lid van het netwerk krijg je toegang tot dit deel van de website. Het is een podium voor contact met collega’s, een bibliotheek met informatie, onderzoeken, boeken of links naar boeken, en een bron voor werkvormen.

Ja, je merkt, we zijn aan het primen, oftewel, we lichten een tipje van de sluier op . Op de examendag vertellen we je graag meer.

De opdracht

Je hebt in deze module een opdracht gehad om zelf energizer en een creatieve werkvorm te bedenken. Pak deze er nu weer bij. Wil je met de kennis die je nu hebt nog iets wijzigen? 

Aan het doel, de wijze van aanpak, onderbouwing of misschien de manier van beschrijven?

Werk je energizer en creatieve werkvorm uit tot je tevreden bent.

Neem je beide werkvormen mee naar de examendag, of stuur ze digitaal op naar je trainers en mede cursisten. We plaatsen je werk op de netwerksite.

Werkvormen beoordelen op geschiktheid. Een checklist van de Katholieke Universiteit Leuven

Werkvorm: Handcrème maken – bedacht door Jeanine Sinke. Een collega specialist eenzaamheid.