2. Communicatie

Doelen en resultaten

In deze les leer je welke basisaannames er zijn in communicatie. In het filmpje hoor je hoe Jeannette communicatie in de context van eenzaamheid plaatst en de ontwikkelingen schetst.
Na deze les ken je de basis van waaruit deze module over communicatie is opgebouwd.

Communicatie in deze module 

Wij zullen in deze module een aantal essentiële onderdelen van communicatie behandelen. Ze zijn dubbel belangrijk: omdat je ze zelf gebruikt in je contact met je cliënt, maar ook zijn ze belangrijk omdat je een deel ervan aan jouw cliënt gaat leren.  

Zowel voor jou als professional als voor jouw cliënt is per slot van rekening goed communiceren de sleutel tot het leggen en onderhouden van goede verbindingen met andere mensen. Daarom is communicatie niet alleen een apart onderdeel van de opleiding en wijden we er een complete module aan; je vindt onderdelen van wat je gaat leren terug in de methodiek Creatief Leven. 

Basisaannames van communicatie  

 

1.    Je kunt niet ‘niet-communiceren’. Ook als we niets zeggen, communiceren we. Ook als we niet bewegen, communiceren we. We doen het allemaal, altijd. 

2.     Communicatie kun je sturen – de zender is daarom verantwoordelijk voor het effect van de boodschap. Hoe beter je communicatietechnieken, des te meer kun je de communicatie sturen. 

3.    Communiceren doe je niet alleen met taal. Onderdeel van de communicatie is behalve de uitgesproken of geschreven boodschap:

4. Communicatie is een wederzijds proces, ook als ‘de boodschap’ één richting op gaat. Voor communicatie zijn minimaal twee partijen nodig. Ook bij geschreven teksten is er altijd de ander, die de tekst leest, dus daar moet je rekening mee houden. De reactie van de ander is deel van de communicatie. Die bepaalt mede de voortzetting van het proces van communiceren. Het is een continue feedback-loop, in elk geval als het gaat om persoonlijke communicatie.

5. Bewust communiceren heeft een doel: om boodschappen over te brengen, te onderwijzen, om verbinding te maken. 

Eenzaamheid

Ben je deelnemer aan onze training, dan ben je ervaren in het professioneel communiceren. Je kunt al veel en weet al veel. Bij ons ligt de nadruk op communicatie in relatie tot mensen die zich eenzaam voelen. Juist bij deze ‘doelgroep’ komt een aantal zaken kijken waarbij nuances in de communicatie van extra belang zijn.

Een aanbeveling kan zijn om een NLP-training te volgen. Daarin leer je op tal van manieren spelen met taal, met je houding en met het proces van communicatie, waardoor je in staat zult zijn je doel (je cliënt is succesvol) te bereiken. NLP bestrijkt een groot gebied. Een beperkte greep eruit behandelen we in deze opleiding. Daarbij moet worden opgemerkt dat het echt om een heel klein deel gaat en dat het geen recht doet aan het scala aan aspecten van communicatie die NLP te bieden heeft. NLP (Neurolinguistisch Programmeren) heeft onder meer aandacht gericht op het zogenaamd ‘zintuiglijk systeem’ dat een grote rol speelt in communicatie. Daar oefenen we in met met behulp van de Glaser-matrix.

Twee dimensies

Er zijn tal van theorieën over communicatie. Maar los van die theoretische benadering kun je altijd twee dimensies onderscheiden:

1. de mate waarin je gericht bent op de inhoud van de communicatie, oftewel de zakelijke resultaten
2. de mate waarin je gericht bent op de onderlinge relatie

Voor een effectieve communicatie zijn beide van belang. Evenwichtige communicatie combineert beide dimensies: communiceren met aandacht voor de persoonlijke en inhoudelijke aspecten. Communicatie die alleen gericht is op de inhoud, loopt op de langere termijn ernstig het risico dat kleine, onuitgesproken irritaties zich gaan opstapelen. Doordat de sfeer vertroebelt, zullen de inhoudelijke resultaten steeds moeizamer tot stand komen. 

Overigens zullen mensen die gewend zijn aan een dergelijke samenwerking vaak in eerste instantie ontkennen dat er iets mis zou zijn met de onderlinge communicatie. Ze zijn eerder geneigd om nog harder te gaan werken aan de zakelijke resultaten en zijn zich niet bewust van de mogelijkheden die het praten over persoonlijke aspecten kan bieden.

Aan de andere kant zal communicatie die alleen gericht is op de onderlinge relatie het risico lopen op oeverloos gepraat en op de gevoelens die er spelen. De mensen die hechten aan een dergelijke communicatie zullen in veel gevallen niet zo veel problemen hebben met het wat achterblijven van de resultaten. Ze zijn tevreden over het feit dat er zo’n open en persoonlijke sfeer is, de resultaten komen dan vanzelf wel. (Hoop je dan maar). Bij mensen die zich eenzaam voelen moet je in die gevallen extra beducht zijn op problemen. 

De sfeer is belangrijk, maar let op! Mensen die zich eenzaam voelen willen graag aandacht. Ze komen vaak aandacht in het dagelijks leven te kort en de veronderstelling is dan dat ze dat bij de hulpverlener moeten krijgen. Maar dat is een enorme valkuil voor een hulpverlener. Die cliënten komen namelijk niet voor een praatje, hoe belangrijk ook. Ze hebben een doel voor ogen, namelijk niet meer eenzaam zijn. Hoewel er dus zeker aandacht dient te zijn voor de relatie staat het doel voorop: werken aan de oplossing van eenzaamheid. Zowel de communicatiestijl van degene die coacht als van de cliënt is hierbij van belang. De twee dimensies in balans houden is een belangrijke taak van een specialist eenzaamheid.

Diverse communicatiemodellen

We behandelen in deze module diverse modellen van communicatie. Er zijn er nog veel meer, met name voor de zakelijke markt, maar de keus die we hebben gemaakt hangt mede samen met de wereld waarin we actief zijn. Allemaal hebben deze modellen hun kracht en hun waarde.

Patronen, het kan niet genoeg gezegd worden, zijn cruciaal in communicatie. De kans bestaat dat mensen zich eenzaam voelen omdat hun patroon van communiceren niet adequaat is. Het gaf ze misschien al langer niet het resultaat dat nodig was om goede relaties te hebben. Het kan de oorzaak van eenzaamheid zijn. Maar in elk geval is een communicatiepatroon van iemand die zich langer eenzaam voelt door die eenzaamheid waarschijnlijk niet productief. 

Eenzaam communicatiepatroon

Volgens Cacioppo maakt eenzaamheid dat je je echt anders gedraagt. ‘Omdat eenzaamheid niet alleen ongelukkig maakt, maar ook een gevoel van onveiligheid geeft, kunnen mensen die zich eenzaam voelen weliswaar proberen om verbinding te maken met anderen, maar onbewust benadrukken ze de negatieve, of waargenomen negatieve kenmerken van de interactie’. Dit patroon van communiceren zorgt voor versterken van de eenzaamheid.

Daarom is het zo enorm belangrijk dat we in communicatie met mensen die zich (mogelijk) eenzaam voelen, van meet af aan een patroon hanteren dat gericht is op positiviteit, op het benoemen van mogelijke opties, op verbetering, op hoop, op het ontdekken van eigen hulpbronnen. Zo leren zij uit ervaring meteen dat deze manier van communiceren effect sorteert. De eerste klap is een daalder waard. Wie eenmaal een positief patroon in communicatie heeft gevormd, zal daar lang plezier van hebben.

Heeft iemand door langdurige eenzaamheid een bepaald patroon gevormd dat steeds niet effectief blijkt te zijn in het omgaan met anderen, dan is het tijd dat patroon tegen het licht te houden en er wat aan te doen.

We gaan een aantal technieken behandelen die daarbij helpend kunnen zijn. 

Bekijk de video over Wat is communicatie?

De opdracht

Kijk eens naar je eigen kleding. Wat denk je dat die communiceert? Wat communiceert een naveltruitje, een ongewassen boord, een paar lange perfect gelakte nagels, een zweetlucht?

Denk je dat de boodschappen die je hiervoor bedacht hebt voor iedereen gelijk zijn?

Leg voor jezelf vast wat voor jou in deze les nieuw en interessant was. Niets? Dan is het tijd voor feedback aan je docent.