8. Doorbreek patroon

Doorbreken van negatieve communicatiepatronen

Doelen en resultaten

In les twee hebben we je meegenomen in CPPC, cultiveer positieve patronen in conversaties. Je hebt ook gedurende de modules beluisterd dat langdurige eenzaamheid leidt tot een probleembrein.

Dit uit zich vaak in communicatie doorspekt met vastzittende negatieve patronen. In deze les leren we jou deze patronen te herkennen en dragen we technieken aan die helpen bij het doorbreken van deze communicatie.

Cartesiaanse vragen, herkaderen (omdenken) en metaforen

Wanneer iemand vastzit in een negatief denkpatroon, is deze persoon niet de beste versie van zichzelf. Dat uit zich ook in communicatie. Tijdens de live dagen doen wij dat wel eens voor. Niet om mensen belachelijk te maken. Maar om jou als specialist eenzaamheid te laten groeien.

Voorbeelden van negatieve communicatie zijn:

Een dier dat ik leuk vind? Nou in ieder geval houdt ik echt niet van katten. Bah, die lopen over het aanrecht en ze likken eerst aan zichzelf en dan overal aan. Nee ik moet er niks van hebben. Ik moet geen huisdieren.
Vriendinnen, nou als je beste vriendin het aanlegt met je man, dan hoeft het voor mij niet meer. Nee ik vertrouw helemaaaal niemand meer. Nooit meer. Zo laat ik me echt niet meer kwetsen.

En dan kennen we ook nog wat wij noemen de dooddoeners, opmerkingen die ieder gesprek neerslaan. Opmerkingen waarbij de verleiding om ertegenin te gaan heel groot is. En dan kom je in een discussie terecht. Voorbeelden zijn:

Nee, ik maak nou eenmaal nooit vrienden.
Dat heb ik nooit gekund. Dat ga ik dus ook echt niet doen.

Enfin, we hebben een lijst voor je samengesteld. Een lijst met dooddoeners. Zodat je kunt oefenen. Oefenen hoe je deze ombuigt. Door te herkaderen of door het stellen van slimme vragen. Je krijgt hem later. Eerst gaan we door met wat theorie.

We hebben een drietal technieken voor je waarmee je deze communicatievormen ombuigt: cartesiaanse vragen, herkaderen en metaforen.

Bedenk dat rapport bij alles wat je doet heel belangrijk is. Iemand moet zich veilig voelen en geaccepteerd. Anders geeft elke poging tot ombuigen de ander al gauw een gevoel van een aanval. Je cliënt schiet in de weerstand en je bereikt het tegenovergestelde van wat je wilt.

Cartesiaanse vragen

Descartes, de man van ‘ik denk dus ik besta’, was een vragensteller pur sang. Een echt filosoof, op zoek naar wat kenbaar en waar is. Hij stelde dat je aan alles moet twijfelen, je zintuigen zijn ten slotte onbetrouwbaar. Dus stelde hij bij alles de vraag: ‘is dat waar?’. Hij kwam tot de conclusie dat we eigenlijk maar één ding echt weten: het feit dat we denken. Vandaar de stelling: ik denk dus ik besta.

Zijn benadering van het probleem van de kennis en de aard van de menselijke geest speelde een belangrijke rol in de ontwikkeling van de filosofie. Feitelijk legde hij de basis voor de moderne neuropsychologie, door een mechanistisch beeld van de mens te poneren. De scheiding tussen lichaam en geest, een visie op menselijk functioneren (waar we nog elke dag last van hebben!), is erop gebaseerd.

René Descartes is misschien zelf niet de bedenker van deze vragen, maar ze zijn gebaseerd op zijn logica.

Deze zg. ‘Cartesiaanse vragen’ maken het, door hun taalpatroon, noodzakelijk dat de ander op een bijzondere manier nadenkt over (de oplossing van) zijn probleem. Een manier die niet gebruikelijk is, die hij of zij ook niet gewend is. Een patroondoorbreking, kortom.

Daardoor ontstaat de kans om op een totaal nieuwe manier naar een zaak te kijken, waardoor de oplossing, of een mogelijke aanpak, opeens helder verschijnt. Je helpt je cliënt dan ook bijzonder door het stellen van deze vragen. De cliënt kan eenvoudig weigeren de vragen te beantwoorden, omdat het een denkproces vraagt waar hij of zij niet aan toe zegt te zijn. Maar onthoud: de mens is een antwoordmachine. Ook als de antwoorden niet aan jou gegeven worden, komen ze bij de ander toch (soms onbewust) boven. Je helpt er dus altijd mee!

Dit zijn de vragen:

Wat gebeurt er als je het doet?
Wat gebeurt er als je het niet doet?
Wat gebeurt niet er als je het doet?
Wat gebeurt niet als je het niet doet?

Vooral de laatste vraag kan niet ‘op de automatische piloot’ beantwoord worden en dat vraagt dus om serieus denkwerk. Het werkt!

Je begrijpt dat je met deze vragen niet moet aankomen bij iemand die ‘stijf staat’ van eenzaamheid. Of van andere problemen, waardoor het cognitief functioneren is belemmerd. Er moet een zeker fundament gelegd zijn, zodat de ander in staat is na te denken.

Oefen!!! Je bent nu een eind op dreef in deze opleiding? Tijd om serieus aan het werk te gaan met ”echte mensen’. Met je familie, met je vrienden, je partner… en zie wat je bereikt. Laat ze merken dat je aan het oefenen bent, vraag toestemming en dan zie je dat iedereen er wat aan heeft.

Herkaderen

Herkaderen is een techniek die heel goed werkt om mensen te confronteren met hun gedrag en houding. Herkaderen kun je confronterend doen, maar ook vragend, uitnodigend, of met humor.

Herkaderen is het op een andere manier interpreteren van een situatie of een uitspraak, waardoor de betekenis verandert. Dooddoeners kun je op deze manier onschadelijk maken. Je plaatst de uitspraak in een ander kader. Vooral als mensen negatieve uitspraken doen is dat erg bruikbaar.

Voorbeeld: ik houd absoluut niet van mensen die zich niet modieus kleden.
Zo, je bent lekker gepassioneerd over kleding!
Je houdt dus erg van leuke mode?!
Wat doe jij aan als je je w.c. poetst?
Kunnen modieuze mensen ook vervelende mensen zijn?
Heb je wel eens een aardig iemand ontmoet die niet modieus was?

Herkaderen is een zo uitgebreide techniek dat je er een heel boek aan kunt wijden. Of een absurde lijst op het web. Kijk maar. Laat je niet intimideren. We gaan live oefenen met herkaderen en dan heb je al heel wat in je mars.

Metaforen

Er was eens …. het mooiste verhaal van de wereld. Het verhaal was zo mooi dat ieder die het hoorde tot in het diepst van zijn ziel geraakt werd. Het was zo mooi dat slechts de meest wijze en ervaren verhalenvertellers het in zijn geheel konden vertellen en dat zelfs nooit zonder een brok in hun keel te krijgen. … Er was eens …. Stel je eens voor …. Hoe zou het zijn als …

Eigenlijk groeien wij sinds mensenheugenis op met de kracht van metaforen. Je vindt ze in eeuwenoude fabels, verhalen die generaties overleven, sprookjes, fantasieën etc. Het effect van de beeldende vertelling is oneindig groot, het leert generaties levenslessen op een wijze die de rationele communicatie overstijgt. Het bijzondere effect van metaforen ligt onder meer in de kracht van de verbeelding, het aanspreken van het intern visueel vermogen waardoor wij ons een voorstelling van deze ‘werkelijkheid’ kunnen maken, waarmee wij ons kunnen identificeren, oude situaties kunnen herbeleven en nieuwe construeren.

Metaforen bieden een veilige constructie om boodschappen over te brengen, zonder directe bedreiging te confronteren en als het ware zaadjes in het onbewuste te plaatsen die kunnen rijpen en tot verandering aanzetten. Metaforen slaan als het ware een brug tussen het bewuste en het onbewuste. Dat kan door verhalen te vertellen , maar soms ook door simpelweg door een voorbeeldsituatie aan te halen die een relatie heeft tot de situatie van de betrokkenen.

Een gesprek voeren in metaforische stijl biedt ook de mogelijkheid om de ander zich uit te laten spreken over gevoelige of indringende zaken, zonder dat deze al te direct openhartig hoeft te zijn. Tegelijk maakt het belemmeringen en beweegredenen inzichtelijk. Het doet het de ander nogal eens verbaasd staan over wat hij op deze wijze van zichzelf blootlegt.

‘Als jij de koning was van een land dat …. En jouw land werd geplaagd door …….. Wat zou jij dan doen? Wie zou jij om hulp kunnen vragen? Wie neemt er in jouw land de beslissingen? ……..’

‘Jij zegt dat je als een berg opziet tegen …., dat klopt hè? Zullen we samen eens die berg bekijken? Het kan zomaar zijn dat jij een beeld hebt van hoe die berg eruit ziet. In elk geval vanuit deze kant. Ik ben benieuwd hoe die berg er vanuit jouw positie uitziet. Om mij een goed beeld te vormen van jouw berg, hoor ik ook graag welke geluiden jij bij deze berg hoort….. En kun je me ook laten voelen hoe het oppervlak aanvoelt? ………… En is het mogelijk dat we samen ook op een afstand kijken? Het kan dan zomaar zijn dat die berg dan kleiner wordt of jou andere zaken opvallen aan de vorm. Is het ook mogelijk om die berg van een ander zijde te bekijken, om er omheen te lopen …. …. En als jij nou die berg was, welke raad zou jij aan jou mensen-zelf geven om ….’

Werken met metaforen kan zowel vanuit de positie van verhalenverteller als die van ‘interviewer’ die de ander vanuit metaforisch perspectief bevraagt.

Deze technieken komen ook weer terug in de live dagen van de modules over Creatief leven.

Maak de opdracht

Let de komende week goed op de gesprekken die je voert. Herken je dooddoeners, wanneer jij of een ander ze gebruikt?

Noteer ze, als oefenmateriaal voor de latere modules.

Heb je er al een om kunnen buigen? Je bent geweldig!

Voor nu is erop bedacht zijn en herkennen voldoende. Het oefenen komt terug in de module van Creatief Leven.