Inleiding

Meten, signaleren, diagnosticeren en verwijzen

Dat is een hele berg. Om te beginnen, wat is het verschil tussen meten, signaleren en diagnosticeren?

• Meten doe je aan de hand van een standaard: je vergelijkt wat je vindt met bekende cijfers of met wat je vindt bij iemand anders. Dat is dus mogelijk in grote groepen mensen of bij één persoon.
• Signaleren is iets opmerken, je ogen open houden en in de gaten hebben dat er iets aan de hand is.
• Diagnosticeren doe je bij iemand die aan jou vraagt je oordeel te geven over diens (gezondheids-) situatie. Diagnostiek is: bepalen wat er aan de hand is, maar vaak ook: bepalen wat de oorzaak van deze situatie is. Niet altijd is het nodig de oorzaak te onderzoeken.

Meten

Meten kun je doen door met een meetinstrument zoals een vragenlijst in een bepaalde bevolkingsgroep met behulp van een representatieve enquête te onderzoeken hoe het staat. In het geval van eenzaamheid wordt dat in Nederland al jarenlang gedaan met behulp van de zg. eenzaamheidsvragenlijst van De Jong-Gierveld en Van Tilburg. Deze vragenlijsten worden gebruikt in de onderzoeken die de GGD elke vier jaar houdt om de gezondheid van de Nederlander te meten. Daarin wordt ook de prevalentie van eenzaamheid gemeten. Dit geeft een absolute uitkomst, d.w.z. de meting is een getal in vergelijking met het deel van de bevolking dat zich niet eenzaam voelt. (Die vragenlijst is niet gemaakt en niet geschikt om eenzaamheid bij individuen te meten. Mensen hoeven zich bij deze vorm van meten niet bewust te zijn dat ze ‘onderzocht worden’ op eenzaamheid. Feitelijk is dat ook niet zo, want dit onderzoek is altijd anoniem.

Een andere vorm van meten is onderzoeken hoe iemand de eigen eenzaamheid ervaart en de uitkomsten te vergelijken met die van anderen die ook te maken hebben met eenzaamheid. Je krijgt dan een relatieve uitkomst, namelijk een uitkomst die een vergelijking inhoudt met de meting van andere mensen die zich ook (min of meer) eenzaam voelen. De diagnostische eenzaamheidstest is op die basis gemaakt. Meer dan 11000 mensen hebben de vragenlijst ingevuld, waarna een weging werd toegepast op basis waarvan mensen een uitkomst krijgen gepresenteerd. Bij deze vorm van meten weten menen dat hun antwoorden worden vergeleken met die van anderen. Ze krijgen een individueel antwoord.

Signaleren

Signaleren kan iedereen. Je kunt signaleren dat supermarkten minder zout in hun vleeswaren stoppen. Je kunt signaleren dat in verpleeghuizen tegenwoordig vooral mensen met dementie worden opgenomen. Signaleren is niets anders dan opmerken. Als het om eenzaamheid gaat kun je signaleren dat je oude tante zegt zich eenzaam te voelen. Dan signaleer jij dat ze zich eenzaam voelt. Anders is het als je als professional geacht wordt te signaleren of er mensen zijn die zich eenzaam voelen. Dat kan behoorlijk ingrijpen in iemands levenssfeer. Dan moet je dus wel weten wat je doet. Signaleren van eenzaamheid is een hachelijke zaak. Daarover verderop meer.

Diagnosticeren

Diagnostiek doe je bij iemand die hulp heeft gevraagd. Als je weet dat grofweg 50% van de bevolking zich te veel eenzaam voelt en dat dat een enorme aanslag op de gezondheid is, dan weet je dat eigenlijk elke huisarts eenzaamheid zou moeten kunnen diagnosticeren. Want ook als iemand met een heel andere klacht bij die huisarts komt is eenzaamheid in 50% van de gevallen ook aanwezig. Dat kan van grote invloed zijn op de gezondheid. Hoe je dat doet en wat je daarbij aan voetangels en klemmen tegenkomt leer je in deze module.

Verwijzen of adviseren

Als je dan weet hoe het gesteld is met iemands eenzaamheid, wat kun je dan doen? Daar gaat de rest van deze module over.

Let op! We leren je in deze module hoe je kunt beoordelen of een vorm van hulp zinvol is in te zetten. Dat leren beoordelen is één ding, Jou leren hoe je zelf kunt helpen bij eenzaamheid is een heel grote stap verder. Je mag dat van jezelf echt niet verwachten na deze twee eerste modules. Je weet nu dat eenzaamheid een breinprobleem is. Je begrijpt nu dus waarom zo ongelofelijk veel van wat er aangeboden wordt als hulp bij eenzaamheid niet werkt: er wordt geen rekening gehouden met de gevolgen van die hersenveranderingen. Dat betekent ook dat het leren helpen bij eenzaamheid meer inhoudt dan het leren van positieve gesprekstechnieken.

Het gaat bij het aanpakken van eenzaamheid altijd om het aanbieden van een serie activiteiten die samen leiden tot verbetering van het functioneren van het brein en tot het leren omgaan met relaties. Het vraagt deskundigheid op het gebied van verandermanagement, psychologie, psychopathologie, didactiek, conditioneren, creativiteitsontwikkeling, vitaliteitsondersteuning, communicatietechnieken en coachingvaardigheden. En ja, van eenzaamheid natuurlijk. 😉

In deze module leer je hoe je kunt beoordelen of er sprake is van eenzaamheid en wat de slimste manier is om die aan te pakken. Onze keus daarin is om eerst te zoeken naar een oplossing en pas als die er niet is, te kiezen voor afleiding of troost. Weten wat je wanneer het best kunt doen is de kunst.