5. Patronen promoten

Doelen en resultaten

In module 1 en 2 heb je geleerd over eenzaamheid. Dat iemand met langdurige eenzaamheid een ‘probleembrein’ heeft en in een vast denkpatroon komt. Een denkpatroon van probleemdenken. Je ervaart met eenzaamheid een signaal voor actie, je wil er iets aan doen, dat lukt niet, je ervaart een signaal enz. Op den duur gelooft iemand niet meer dat het probleem opgelost kan worden, of het probleemdenken wordt het nieuwe patroon. Men ontleent er veiligheid, voorspelbaarheid en vertrouwdheid aan.

Het is aan ons als deskundige begeleiders om iemand te begeleiden een nieuw gedachtenspoor te ontwikkelen. Andere hersengebieden te activeren.

Het resultaat moet voor de cliënt altijd positief zijn. Zodat deze weer hoop kan ervaren en vertrouwen in eigen kunnen zal krijgen. Om van daaruit weer zelf plannen te maken (lees: problemen op te lossen) en deze uit te voeren.

We noemen dit positieve patronen promoten. Het gaat dus in wezen om positieve patronen in hersenfunctioneren. Dat bereiken we niet alleen met gespreksvoering, maar het is wel de basis van ons handelen.

De 7-stappendans uit het oplossingsgericht werken helpen je je communicatiepatroon zo te vestigen dat je steeds in die positieve richting werkt. Alle technieken die je leert in module 3 en 4 pas je hierin toe.

Om de positieve patronen te bekrachtigen ontwikkelden wij de methode met de bel. Daarover later meer.

Bekijk de video ‘7 Stappendans’

De praktijk – de Zeven-stappen-dans

In het boek van Louis Cauffman, ‘Oplossingsgericht management en coaching’, is het zeven stappen model beschreven als een ‘7 stappen dans’. Een dans, omdat er weliswaar zeven vaste onderdelen in de oplossingsgericht de aanpak zitten, maar afgezien van de eerste stap is er geen vaste volgorde in de stappen.

De zeven stappen zijn:

1.         contact maken (rapport)

2.         zaak verhelderen, context betrekken

3.         doelen formuleren

4.         hulpbronnen en uitzonderingen vinden

5.         complimenteren

6.         differentiaties aanbrengen

7.         toekomstprojecties maken

1. Contact maken

Contact maken betekent aandacht geven, de persoonlijke relatie aangaan, NLP termen: rapport maken. Het betekent elkaar leren kennen, met de nadruk op “elkaar”. Een coachingrelatie hebben wil zeggen dat er een verhouding is tussen twee gelijkwaardige partijen. Relaties tussen twee niet-afhankelijke partijen betekent dat twee partijen inbreng hebben in de relatie. Zodra de relatie er een wordt van afhankelijkheid, is de kans groot dat de cliënt niet in staat zal zijn de oplossing voor zijn probleem te vinden, omdat de oplossing gezocht wordt bij de ander. We hebben dit al behandeld in les 3.1.

2. De zaak verhelderen, context betrekken

Eenzaamheid is niet altijd een probleem. Het probleem is ook niet altijd even voelbaar. De vraag is ook of het probleem er altijd geweest is. Het kan zinvol zijn om na te gaan waar en wanneer eenzaamheid geenprobleem is, kortom in welke context het probleem zich niet voordoet.

Bovendien is het zinvol te weten sinds wanneer het probleem al bestaat. Dat is na te gaan door te vragen naar de tijd dat het probleem er nog niet was. Zonder in het graven naar jeugdherinneringen te vervallen, kan het nodig zijn te beoordelen of er sprake is van jeugdtrauma.

Een trauma zorgt in het hier-en-nu voor een context die een eenvoudige, oplossingsgerichte aanpak te boven gaat. De oplossing kan er dan in liggen de ander te helpen een oplossing te zoeken in de richting van specialistische hulp. 

Maar let ook op, met het verhelderen van de context moeten we uitkijken, het gaat dan al gauw over het probleem. Zorg dus dat je de context verheldert met passende vragen.

N.B. Je kunt je afvragen of het eigenlijk wel zin heeft in een gesprek te praten over het probleem. Hoe meer je geoefend raakt in oplossingsgericht werken, des te meer zul je je misschien wel gaan afvragen wat de zin is van praten over problemen.

3. Doelen formuleren

Zonder doel weet je niet welke weg je moet nemen. Elk coachingstraject, of dat nu oplossingsgericht is of niet, dient te beginnen met een doel. Mensen die zich ingeschreven hebben voor het programma Creatief Leven hebben dat doel al. Het is helder omschreven in de titel van het werkboek. Doel is een leven te creëren waarin eenzaamheid geen last is. Daarmee is nog niet een concreet beeld gevormd van hoe dat eruit zal zien.

Omdat iemand met langdurige eenzaamheid last heeft van een probleembrein, kan deze meestal niet direct doelen stellen. Het is vaak nodig eerst de ander te helpen weer andere hersenpatronen te activeren, die het denken in positiviteit en toekomstgerichtheid mogelijk maken. In de cursus zul je zien dat we eerst een inventarisatie maken, wie ben je, wat vind je belangrijk, leuk, wat kun je goed etc. Dan komt wat heb je in je leven en daarna wat wil je.

Let dus op dat je begint met kleine doelen stellen en pas als iemand eraan toe is.

4. Hulpbronnen en uitzonderingen ontdekken

Wat kan iemand, waartoe is iemand in staat, wat zijn de mogelijkheden? Welke hulpbronnen kan iemand tevoorschijn toveren? Soms bevinden hulpbronnen zich in de persoon zelf, dingen waarvan iemand zich niet eens bewust was. Eerdere ervaringen bieden een scala aan voorbeelden van hoe iemand goed is omgegaan met situaties. Dat kan niet anders, anders zat de ander hier niet… Soms is het goed te kijken naar mogelijke hulpbronnen buiten de persoon zoals bijvoorbeeld vrijwilligersorganisaties, specialistische hulpverlening, of andere hulpbronnen. Voor wat betreft het hulpbronnen binnenin de persoon, deze zijn uiteraard door de cliënt zelf aan te dragen. Hulpbronnen buiten de persoon kunnen door de coach worden aangedragen.

5. Complimenteren

Eigenlijk zou complimenteren op nummer één moeten staan. Of beter gezegd, op een gedeelde eerste plaats, samen met maken van contact oftewel rapport. Een compliment bevestigt de ander. Bevestiging is een van de grote noden van mensen die zich eenzaam voelen. Bevestiging geeft ze dus al iets van hun behoefte, wat een basis creëert voor vertrouwen en verdere voortgang.

Let op! Een compliment is alleen een compliment als het gemeend is en als het ook werkelijk ergens over gaat. Maar dan is het ook een sterk instrument, en een mooi cadeau dat je iemand kunt geven. Oefen in het geven van complimenten, het is het waard.

Er is een valkuil. Mensen met langdurige last van eenzaamheid zullen vaak moeite hebben met het ontvangen van een compliment, omdat ze zichzelf niet zo fantastisch vinden (zacht gezegd). Je loopt dus het risico dat je iets zegt waar de ander het niet mee eens is. Dat kan je rapport in gevaar brengen. Zorg er dus altijd voor dat je iets opmerkt dat niet te betwisten is.

6. Differentiaties aanbrengen

Differentiaties kunnen altijd aangebracht worden door het stellen van een schaalvraag. Ook hierbij is het zaak goed te letten op het stellen van de juiste, empowerende vragen. Let vooral ook hier op dat het in ieder geval, zelfs als iemand op enige schaalvraag het antwoord 0 geeft, de moeite waard een compliment te geven. Bij alle punten boven de vijf is het logisch dat mensen aan “de goede kant van de vijf zitten”. Het is makkelijk daar een compliment voor te geven. Toch is het zeker zinvol om ook lagere waarderingen te complimenteren. Zelfs bij nul is het duidelijk dat iemand in staat is geweest om überhaupt een cijfer te geven, dat is een compliment waard.

De ‘circle of life’ is ook een manier om te differentiëren. Hierop komen we in de module Creatief Leven terug.

7. Toekomstprojecties maken

Toekomstprojecties maken het mogelijk dat iemand zich voorstelt dat de oplossing er al is. Hierbij hoef je niet direct te denken aan het hebben van “de totaaloplossing” (de ideale relatie, het huis met het rieten dak, de cabrio en de twee honden), het kan hierbij ook gaan om deeloplossingen. De wondervraag is een ideaal hulpmiddel bij het maken van toekomstprojecties.

Dansen…

Zeker in het begin, als je nog erg moet oefenen in het stellen van goede vragen, in het maken van oprechte complimenten, in het stellen van schaalvragen is het hebben van een protocol plezierig. Toch moet je het schema echt zien als een serie stappen die je zeker niet perse in deze volgorde hoeft te zetten. In het begin kan het je zeker helpen om deze volgorde aan te houden. Je hebt al zo veel om aan te denken!

De methode met de bel

In de loop van de tijd is onze manier van oplossingsgericht werken verder ontwikkeld. Bij Cauffman wordt in eerste instantie het probleem toch rijkelijk verkend. Wij doen dat niet meer. Daarmee gaan we een stapje verder dan het bekende oplossingsgerichte werken.

Vragen naar het probleem hoeft beslist niet. In de cursus Creatief Leven hoeft dat in elk geval al niet, immers iedereen komt er om anders te leren omgaan met gevoelens van eenzaamheid. Maar ook in gevallen waar je als coach of gesprekspartner geen idee hebt van wat de inhoud van het problemen is, kun je toch effectief te helpen.

Eigenlijk is het zodra iemand heeft benoemd dat het eenzaamheid is wat zij of hij ervaart, al niet meer nodig het verder uit te diepen. Je zou dan direct ontwikkelingsgericht aan de slag kunnen.

Het belang van bij het probleem wegblijven benoemen we nog maar eens. Door naar de problemen te gaan maak je iemand alleen maar beter in probleemdenken. Terwijl we dat nou juist willen oplossen door andere denkpatronen aan te leren. Maar ja, soms (vaak!) willen mensen toch over hun problemen praten. Ze zullen dat zeker doen, als jij ze de kans geeft. De kunst is dan ook om ze niet de kans te geven over hun narigheid te praten, terwijl je ze wel degelijk de kans geeft te praten. Natuurlijk stuur je daarom het gesprek door jouw techniek. Wij hebben een handige manier ontwikkeld voor het werken in groepen. Met dank aan meneer Pavlov. Dit functioneert als je in een groepssetting werkt fantastisch.

Daar is ie dan, de methode met de bel…

Meteen in de eerste les tik je een aantal keren op de bel zodra de sfeer vrolijk is, er wordt gelachen en het is ontspannen. (Ja, natuurlijk ben jij degene die zo’n sfeer creëert!)

Zo anker je een fijn gevoel aan het geluid met de bel. Elke keer dat de bel voortaan klinkt, brengt dat de associatie met een goed gevoel met zich mee.

Vervolgens leg je aan de cursisten uit;

-dat iedereen met hetzelfde doel is gekomen

-dat praten over ‘hoe het zo gekomen is’ niet helpend i

-dat we elkaar willen leren kennen: wie we zijn, wat we leuk en waardevol vinden, waar we goed in zijn.

-dat de bel staat voor: stop, ander woord!

Ondertussen onderbreekt de bel degene bij het praten over problemen, brengt de associatie met het prettige gevoel. Dat doorbreekt het denkproces en voorkomt dat het negatieve emoties oproept. Je doorbreekt een patroon van negatieve gedachten.

Zo eenvoudig kan het zijn.

De opdracht

De opdracht bij deze les is als volgt. Loop een gesprek dat je had met een cliënt eens na.

• Teken voor jezelf de 7 stappendans, ken je hem al?
• Stel jezelf de volgende vragen:
• Heb ik alle stappen toegepast?
• Welke stappen heb ik gemist? Of hadden beter gekund?
• Was de cliënt tevreden over het resultaat van het gesprek?
• En jij, wat heb je als begeleider goed aangepakt? En hoe kan het nog beter?

Doe deze exercitie vooral ook in je intervisiegroep. Zo worden de 7 stappen gesneden koek.

Succes en veel plezier, je ontwikkelt jezelf, wees trots.