3. Waarom ontwikkelingsgericht Copy

Doelen en resultaten

In deze les leer je de argumenten kennen waarom ontwikkelingsgericht werken juist bij de aanpak van eenzaamheid zo gewenst is. Als specialist moet je de onderbouwing van onze methodiek kennen en deze kunnen uitdragen.

Waarom de ontwikkelingsgerichte methode bij eenzaamheid?

In module 1 en 2 heb je geleerd dat langdurige eenzaamheid leidt tot een probleembrein.

Essentieel in het aanpakken hiervan is dat we de cliënt uitdagen tot anders gebruiken van het brein. Dat kan alleen als er een basis is van vertrouwen, sturen op hoop, eigen verantwoordelijkheid en vooral het probleem niet nader onderzoeken.  In deze les wordt duidelijk waarom. De video bij deze les verdiept en herhaalt de stof.

Eenzaamheid heeft een aantal kenmerken, met name als eenzaamheid al langer aanwezig is. Een van de kenmerken is dat de persoon niet goed meer in staat is te beschikken over alle cognitieve vaardigheden. Een ander kenmerk is dat de persoon minder goed in staat is sociale signalen correct te interpreteren, met als gevolg dat men zich sneller buitengesloten voelt dan misschien terecht zou zijn, waardoor een vicieuze cirkel wordt gevormd.

Enerzijds voelt men zich dus sneller buitengesloten, anderzijds is men minder goed in staat om dit door middel van logisch redeneren en een logische aanpak zelf te verhelpen. Het gevolg hiervan is dat mensen steeds minder zelfwaardering krijgen, faalangst kunnen ontwikkelen, en een verwrongen zelfbeeld hebben. Nog een ander effect is dat juist door eenzaamheid mensen sterk gefocust worden op het zoeken van een oplossing, waarbij bij gebrek aan de juiste strategie, steeds dezelfde verkeerde oplossing wordt gezocht.

Met name bij langdurige eenzaamheid, waarbij mensen weinig gelegenheid hebben gehad hun gedachten met anderen te bespreken, is de neiging sterk om voortdurend geconcentreerd te zijn op oorzaken en vooral op het vertellen van het eigen verhaal. Daarbij is de valkuil bij de één-op-één methode dat de coach of begeleider de ander niet uit die probleemgerichtheid weet te leiden.

Aandacht wordt vaak beschouwd als de bereidheid om te luisteren naar de problemen van de ander. Deze vorm van aandacht is bijzonder sympathiek, maar draagt niet bij aan de oplossing van eenzaamheid. Wie zich realiseert dat het uitnodigen tot het bespreken en dus opnieuw zich bezig houden met het probleem in feite het probleem vergroot, zal zich niet gauw meer tot dergelijke benadering laten verleiden. Het doet schade aan de cliënt.

Maar dat betekent wel dat we een andere benadering moeten gebruiken dan die we in onze opleiding en cultuur hebben geleerd. Een benadering waarbij we de regie strak in de hand moeten houden om niet toch weer in een oud patroon te vervallen, namelijk het patroon van empathisch luisteren naar problemen.

Het ‘probleem eenzaamheid‘ bestaat niet alleen maar uit een gevoel van eenzaam-zijn.  De gevolgen van eenzaamheid die zich manifesteren in een verkrampt brein, belemmeren het vinden van oplossingen. De ontwikkelingsgerichte methode helpt de ander, door de aandacht af te leiden van het probleem en toe te leiden naar een toekomstig doel. Zo kan de persoon zich concentreren op het proces van veranderen.

Punt voor punt:

• verminderde cognitieve mogelijkheden zijn, in tegenstelling tot tunnelvisie, niet uitsluitend te verhelpen met enkele gesprekken. Verminderde cognitieve mogelijkheden duiden op veranderde hersenfuncties, zodat duidelijk zal zijn dat er enige tijd nodig is om deze weer goed functionerend te krijgen. Inderdaad is er bewijs dat niet alleen de hersenfuncties zijn veranderd na langdurige eenzaamheid, maar ook de structuur van de hersenen. Er is dus heel wat nodig om weer nieuwe neurale verbindingen aan te gaan. Dankzij de neuroplasticiteit van de hersenen, dat wil zeggen de mogelijkheid tot groei en verandering, kan dat wel degelijk plaats vinden. Er zijn tal van manieren om de ander daarbij te begeleiden om zich open te stellen voor nieuwe opties en daarna die nieuwe opties dan ook te zien en te gebruiken. Denk daarbij aan: bewegen, creatieve werkvormen, zingen, humor, herkaderen, en niet te vergeten: de tijd geven.
• Iemand die minder goed in staat is sociale signalen te begrijpen heeft dat probleem ook in de coaching relatie, en ook in een groep. Het vraagt aandacht van de begeleider en de juiste aanpak om enerzijds hier zelf mee om te gaan, zodat de ander zich begrepen en gewaardeerd voelt en anderzijds de ander te informeren en te leren anders te reageren op omgevingssignalen. Negatieve interpretatie van sociale signalen maakt gebruik van het zogenaamde reptielenbrein. Het is daarom niet met een simpele bewust-worden-van te verhelpen. Naarmate het zelfvertrouwen en zelfrespect van de cliënt toeneemt, wordt de invloed van deze negatieve interpretaties minder belangrijk. Het is dan ook van het grootste belang daar voortdurend aandacht aan te geven. Het complimenteren, een sterk onderdeel van de oplossingsgericht te methode, draagt daar in grote mate aan bij.
• Een verwrongen zelfbeeld is niet 1, 2,3 te verhelpen. Het zal je ongetwijfeld opvallen dat mensen met een negatief zelfbeeld van complimentjes niet erg opknappen. Toch is het zaak ze te blijven maken. Zo ervaart de ander i elk geval geen bevestiging van de eigen negatieve gedachten over zichzelf. Wat wel helpt is de cliënt voortdurend zich bewust te laten zijn van de eigen hulpbronnen die aanwezig zijn. Hen dit laten uitspreken en niet te vergeten: opschrijven werkt in hoge mate steunend. Daarmee wordt namelijk de ervaring gemaakt dat het de eigen beleving is, zodat mensen zich bewust zijn van hun positieve eigenschappen en hulpbronnen. Het ervaren van het behalen van kleine, maar positieve doelen, draagt sterk bij aan het verbeteren van het zelfbeeld. Het programma Creatief Leven is daar dan ook voortdurend opgericht.
• De focus op een oplossing vertaalt zich bij eenzaamheid vaak in het sterk gericht zijn op de ander. Altijd klaar staan voor anderen, zichzelf opofferen, altijd een open oor hebben voor de anderen, maar ook claimend en klagend gedrag zijn er voorbeelden van. Deze oplossingen zijn blijkbaar niet effectief geweest, anders was het probleem er niet. Zich hiervan bewust zijn is een belangrijk onderdeel van de oplossingsgericht aanpak. Een oplossing zal dus ergens anders gezocht moeten worden. De oplossingsgerichte methode helpt de ander passende oplossingen te vinden. De begeleider nodigt de cliënt dus uit de eigen oplossingen te vinden en hulpbronnen aan te boren. Belangrijk is dat je onthoudt dat de oplossing die de begeleider in gedachte heeft zeker niet per se de oplossing hoeft te zijn die de cliënt zal helpen. Dat is wel hoe we veelal gewend zijn te werken, advies geven en voorstellen doen.

Tot slot

De ontwikkelingsgerichte aanpak biedt een begeleider de kans om, uitgaand van het vraagmoment van de cliënt (bezoeker, klager, klant, co-coach) een passende begeleiding te bieden, op weg naar een oplossing die voor de cliënt op dat moment werkzaam en passend is.

Essentieel in de ontwikkelingsgerichte aanpak is dat de cliënt de eigen oplossing vindt. Deze is daardoor altijd in staat om de oplossing te gebruiken en te accepteren, het is immers de eigen oplossing. Het aanleren van een ontwikkelingsgericht denkvermogen werkt niet alleen gunstig bij de aanpak van eenzaamheid, maar kan door de cliënt ook toegepast worden in andere levensgebieden. Ontwikkelingsgericht werken leert een cliënt niet te denken in problemen, maar in eigen keuzes, waardoor de zelfstandigheid en zelfredzaamheid toeneemt.

Bekijk de video ‘Korte geschiedenis oplossingsgericht werken’

De opdracht

Wat ga jij doen met eenzaamheid? Welke rol heb je?

Ben jij degene die vrijwilligers aanstuurt om het eerste gesprek te voeren? Of komen mensen bij jou voor doorverwijzing? Of krijg jij mensen pas als cliënt binnen wanneer ze hebben besloten iets aan hun eenzaamheid te doen?

Ga voor jezelf na welke rol je hebt en in welk stadium van hulp zoeken jouw klant (bezoeker / klager / klant / co-coach) verkeert. Welke vragen zou je kunnen stellen om dit te achterhalen?

Noteer er drie en bespreek ze in je intervisiegroep.